Međunarodni naučni skup – Opatija 2009

U organizaciji Centra za istoriju, demokratiju i pomirenje iz Novog Sada 14. i 15. septembra 2009. godine, u Opatiji (Hrvatska) održan je prvi u nizu međunarodni naučni skup kome je u fokusu bila tema suočavanja sa prošlošću.

Suočavanje sa prošlošću, put ka budućnosti – istorija Jugoslavije u XX veku

prvi u nizu međunarodni naučni skup sa ovom temom - održan u Opatiji

Centar za istoriju, demokratiju i pomirenje u saradnji sa Institutom za istorijsku pravdu i pomirenje iz Haga ovog septembra je održao dva međunarodna naučna skupa, u Opatiji (Hrvatska) i u Beogradu (Srbija), sa istom temom “Suočavanje sa prošlošću, put ka budućnosti – istorija Jugoslavije u XX veku”. Na ovim skupovima učestvovali su naučnici uglavnom iz zemalja regiona: iz Srbije, Hrvatske, Bosne i Hercegovine i Makedonije, ali i iz Italije i Engleske. 

U Opatiji su se sastala dva tima pomenutog projekta: “Politički mitovi i konstrukcija nacija u jugoslavenskim i post jugoslavenskim državama” i “Kolaboracija i otpor u Srbiji i Hrvatskoj (Jugoslaviji) u Drugom svetskom ratu”.

U izlaganjima o mitovima, politici i ideologiji preovladavalo je mišljenje da su na području bivše Jugoslavije dominantni bili tzv. – etnički mitovi u okviru kojih je posebno naglašena uloga mitova o izabranom narodu i o obećanoj zemlji.
Prof dr Darko Gavrilović otvorio je ovaj dijalog osnovnom postavkom: “Da bi smo razumeli mitske procese moramo da razumemo društvene istorijske procese, jer oni određuju mitove, a ne mitovi njih. Suočavanje sa istorijom koja nije završila jeste izazov ustaljenim mitovima. Svest da smo još u prvoj Jugoslaviji bili nacionalno, ideološki i verski podeljeno društvo koje je za rata samo podsticano ili suspendovano, ali ne i ugušeno, daje podsticaj za dalje traganje u prošlosti”.
Uz ocenu da su mit i politika neraskidivo povezani, na ovom skupu su stalno pominjani zajedno, jer se politika teško može zamisliti bez upotrebe mitova. Na značaju ovih veza insistirao je prof dr Aleksandar Bošković, koji je tom prilikom istakao da postoji čitav iz podela političkih mitova, a među njima, zaključio je, najčešće se spominju mitovi kao što su, na primer, mit o izabranom poreklu, mit o hrabroj naciji, mit o postanku, eshatološki mit o svetloj budućnosti, mit o ujedinjenoj Evropi, te da je jezik dnevne politike toliko povezan i u toj meri isprepletan sa mitskim, da ga je bez ovog “natprirodnog” odnosno “iracionalnog” elementa gotovo nemoguće razumeti.
Dvadeset godina posle rata i procesa u kojoj su nekadašnju jugoslovensku federaciju zamenilo nekoliko samostalnih država koje su se konstruisale kao nacije, i dalje traju debate o karakteru ovih promena a novonastale tvorevine ostaju neartikulisane. Uništena socijalistička federacija bila je enigma ne samo po eksperimentalnom političko – ekonomskom modelu nego i kao “višenacionalna nacija”. Nacije iznikle iz nje, prema prof dr Vjekoslavu Perici sa kojim su se složili ostali učesnici, nedovršeni su produkti u procesu konstrukcije. Ovaj istraživački projekat smatra da je za analizu tog procesa potrebno komparativno analizirati i bivšu državu. Predmet te analize biće legitimisanje nacije kao političke i etničke zajednice istorijom koja se u posebno ekstremnim slučajevima etničkog nacionalizma svodi na konglomerat istorijsko-političkih mitova.

U fokusu na situaciju na prostorima bivše Jugoslavije posle 20 godina od prelomne 1989. godine, ovaj projekt će odgovoriti “ko je ko” na ovim prostorima danas ali naglašavajući prolaznost i promenljivost ovih kolektivnih identiteta. U tom kontekstu, zaključio je Vjekoslav Perica, treba posmatrati i razne mirotvorne aktivnosti kao često promašene utoliko što teže zamrzavaju i cementiraju nešto sto nije moguće ni zamrznuti, ni zacementirati. Time ponavljaju pogrešku titoizma – guranje konflikta pod tepih. Do normalizacije i stvaranja uslova za pomirenje može doći samo ako se pravilno shvati karakter i izvor konflikta barem što se tiče istorijsko-mitskog inženjeringa i iz njega eliminišu inkompatibilni i nepomirljivi mitovi.

Tema otpora fašističkoj okupaciji Kraljevine Jugoslavije u aprilu 1941. i još uvek zaostale nedoumice oko kolaboracije pojedinih naroda, odnosno njihovih pokreta sa silama Osovine ponovo je izbila u prvi plan na početku 90-tih godina prošlog veka. To se jasno videlo i iz (zlo)upotrebe medija 1989-91. godine, kad je svaka nacija u SFRJ vršila nacionalnu koheziju prvenstveno na štetu istorijskog znanja i kada je tražen put za stvaranje samostalnih država. Članovi ovog tima naglasili su značaj preispitivanja uloge pokreta otpora i saradnika okupatora pri čemu su insistirali na tome da se prvenstveno treba voditi za arhivskim izvorima i naučno utemeljenom mišljenju.

Naučni radovi sa skupa u PDF formatu:

Najnovije: